سموم کشاورزی (Agricultural Pesticides) به منظور کنترل آفاتی که محصولات کشاورزی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. سموم کشاورزی طیف گسترده ای دارند و شامل علف کش‌ها ، حشره کش‌ها و قارچ کش‌ها هستند که علف کش‌ها در این بین ۸۰٪ کل سموم دفع آفات را تشکیل می‌دهند.
سموم دفع آفات هر ماده یا مخلوطی از مواد شیمیایی برای جلوگیری ، از بین بردن ، دفع یا کاهش هرگونه آفتی است که محصولات کشاورزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آفات را می‌توان به عنوان هر ارگانیسم ایجاد کننده بیماری‌های گیاهی تعریف کرد. در واقع سموم کشاورزی مواد شیمیایی هستند که توسط کشاورزان برای جلوگیری از تأثیر آفات بر رشد و بهره وری محصولات زراعی استفاده می‌شود. برای آگاهی بیشتر در این رابطه با ما در نشریه جهان شیمی فیزیکی همراه باشید.
تاریخچه استفاده از سموم کشاورزی استفاده از سموم دفع آفات پس از جنگ جهانی دوم متداول شد زیرا بخشی از این جنگ بر تحقیقات علمی در زمینه پایان دادن به گرسنگی متمرکز بود. بنابراین استفاده از سموم کشاورزی باعث افزایش بهره وری و در دسترس بودن مواد غذایی برای انسان‌ها خواهد شد. در حال حاضر سالانه ۳.۲ میلیون تن سموم دفع آفات استفاده می‌شود.
با اینحال استفاده از سموم دفع آفات در محیط هایی که آگاهی کمی در رابطه با تأثیرات مضر آفت کش‌ها وجود دارد می‌تواند سلامت انسان و محیط زیست را به مخاطره بیاندازد. با استفاده نادرست از سموم دفع آفات آنها توسط آب باران شسته شده و به صورت رواناب به داخل رودخانه‌ها و آب‌های زیرزمینی رفته و محیط را آلوده می‌کنند.
آشنایی با پرمصرف‌ترین سموم در کشاورزی به طور کلی سموم کشاورزی یک ماده شیمیایی (مانند کاربامات) یا یک عامل بیولوژیکی (مانند ویروس ، باکتری یا قارچ) است که باعث جلوگیری ، عدم توانائی ، کشتن یا در غیر این صورت مهار آفات می‌شوند. آفات هدف می‌تواند شامل حشرات ، پاتوژن‌های گیاهی ، علف‌های هرز ، حلزون ، پرندگان ، پستانداران ، ماهی‌ها ، نماتد‌ها (کرم‌های گرد) و میکروب هایی باشد که محصولات را نابود می‌کنند ، باعث ایجاد مزاحمت و یا شیوع بیماری می‌شوند و یا ناقل بیماری هستند. در کنار این فواید ، سموم دفع آفات دارای اشکالاتی همچون سمیت بالقوه برای انسان و سایر گونه‌ها هستند. در ادامه برخی از پرکاربردترین سموم کشاورزی معرفی می‌شود.
سم فن پیروکسی میت Fanpyroxymate: سم فن پیروکسی میت کنه کشی با خاصیت تماسی و قدرت نفوذ بسیار بالا است که پوره ، کنه بالغ و تخم کنه را در انواع محصولات زراعی ، درختان میوه و مرکبات از بین می‌برد.
سم فن پروپاترین Fenpropathrin : یک سم حشره کش-کنه کش گوارشی است که همزمان دو اثر کشندگی و دورکنندگی دارد و از تغذیه کنه‌های بالغ و تخم گذاری آنها جلوگیری می‌کند.
سم فن والریت Fanvalerate : سم فن والریت حشره کش و کنه کشی تماسی – گوارشی است که بسیاری از حشرات مانند مینوزها که در نسج گیاه به سر می‌برند را از بین ببرد. این سم برای کنترل آفات پنبه مانند کرم قوزه پنبه ، عسلک پنبه و برگخوار مصری کاربرد دارد.
Glyphosatسم گلایفوزیت : یک علف کش سیستمیک است که علف‌های هرز یک ساله یا چند ساله پهن برگ و کشیده برگ را از بین می‌برد. این سم توسط برگ و ساقه گیاه جدب شده و از طریق شیره به تمام قسمت‌های گیاه رسیده و آنرا از بین می‌برد.
سم پاراکوات Paraquat: سم پاراکوات علف کش دیگری است که با اثر تماسی برای مبارزه با علف‌های هرز باریک پهن برگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سم به سرعت توسط قسمت‌های سبز گیاه جذب می‌شود و بسیاری از علف‌های هرز را از بین می‌برد.
روغن امولسیون شونده Petrolium oil : روغن امولسیون شونده سم پرمصرف دیگری است که برای مبارزه با شپشک‌ها و بعضی از کنه‌ها پیش بهاره، بهاره و تابستانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.سم دلتامترین Deltamethrin: یک حشره کش از گروه پایروترئیدهاست که با مکانیسم تماسی و گوارشی عمل می‌کند. این سم برای مبارزه با لارو پروانه‌ها ، سوسک‌ها و مگس هاوسن، هاوزنجرک‌ها و تریپس مفید است.
سم آمیتراز Amitraz: یک سم حشره کش-کنه کش غیر سیستماتیک با تاثیر تماسی- تنفسی است. از مزایای این سم این است که برای انسان و دام کم خطر بوده و زنبور عسل را نیز نابود نمی‌کند. این سم برای از بین بردن کنه‌های تارتن- پسیل پسته، مگس‌های سفید و عسلک پنبه استفاده می‌شود.
سم پرمترین permethrin: پرمترین یک حشره کش غیر سیستماتیک تماسی – گوارشی است که باید با دیدن آفات از آن استفاده کرد زیرا خاصیت دورکنندگی دارد. این سم برای بسیاری از حشرات مثل لارو پروانه‌ها ، حشرات خانگی، آفات مینوز استفاده می‌شود.
سم دیازینون Diazinon : یک سم حشره کش – کنه کش فسفره با اثر تماسی گوارشی- تنفسی است که برای مبارزه با آفاتی مثل سوسک سیاه گندم، کرک ساقه خوار، سن گلابی ، کرم سفید ریشه، شپشک‌های سفید ، شته خونی و آگروتیس مورد استفاده است.
سم کلرپیریفوس Chlorpyrifos: حشره کشی غیر سیستمیک با اثر تماسی، گوارشی و تنفسی است که می‌تواند به لایه‌های واکسی بافت‌های گیاهی نفوذ می‌کند و تمامی آفات روی گیاهان و داخل نسوخ گیاهی (مینوزها و ساقه خوارها) را از بین ببرد.